Directe indicatoren ontbreken voor het bestuderen van economische groeifactoren, technologisch groeitempo of de competitieve positie van bedrijven en landen. Onderzoekers en beleidsmakers zijn daarom aangewezen op het gebruik van ‘proxies’ of ‘gerelateerde’ indicatoren. Octrooien zijn dergelijke proxies voor technologische en innovatieve activiteit. De analyse van octrooi-indicatoren wordt sinds lang beschouwd als een gevestigde, beschikbare en historisch betrouwbare methode voor het kwantificeren van technologie-output. Octrooi-indicatoren kunnen in kaart gebracht worden over tijdsperiodes die relatief ver terug gaan in het verleden, wat een stevig onderbouwde mapping toelaat van de timing van innovatie op verschillende analyseniveaus.

Octrooi-gebaseerde indicatoren hebben aldus methodologische en technische voordelen, maar net als eender welke indicator hebben ze ook beperkingen. Onderstaande tabel geeft een overzicht.

Voordelen van octrooi-gebaseerde indicatoren

  • De positieve correlatie tussen octrooien enerzijds en uitkomsten van industriële O&O alsook andere innovatieve activiteiten anderzijds, versterken de waarde van octrooien als proxy voor innovativiteit.
  • De wijde beschikbaarheid van elektronische octrooidatabanken hebben het gebruik van octrooistatistieken veel toegankelijker gemaakt.
  • Octrooidocumenten (en afgeleide databanken) bevatten gedetailleerde en gestructureerde data over: relevante datums (aanvragen, toekenningen,...), technologische classificaties, aanvragers en uitvinders (inclusief adresinformatie), referenties en citaties, etc. …
  • Octrooien zijn aanwezig in bijna elk technologiedomein dat bruikbaar is voor de analyse van de verspreiding en vertakkingen van kerntechnologieën (met uitzondering van software, dat doorgaans beschermd wordt door copyright, althans in het Europese systeem).  
  • De gedetailleerde technologische classificatie van octrooien (via IPC codes) biedt daarenboven een hele waaier aan analyseniveaus; van  brede domeinen naar gespecialiseerde niches.

Beperkingen van octrooi-gebaseerde indicatoren

  • Niet alle vernieuwende uitvindingen worden geoctrooieerd. En niet alle octrooien reflecteren een vernieuwende uitvinding. Innovatie is breder dan enkel octrooien.
  • Octrooien verschillen onderling sterk in waarde.
  • Bedrijven verschillen in hun neiging tot octrooieren (aantal octrooien per eenheid van   O&O uitgaven).
  • Technologiedomeinen verschillen in hun neiging tot octrooieren.
  • Landen en regio’s verschillen in hun neiging tot octrooieren: verschillen in omvang en geografische ligging leiden tot andere verwachtingen betreffende de uitkomst en de zinvolheid van octrooibescherming.  
  • Complexe nationale verschillen in wettelijke, geografische, economische, maatschappelijke en culturele factoren beperken de vergelijkbaarheid van octrooi-gebaseerde indicatoren.

Los van bovenvermelde beperkingen blijven octrooien een unieke gegevensbron voor de studie van technologische dynamieken en processen. In zoverre octrooistatistieken inderdaad gebruikt worden voor het analyseren van economische groei, het technologische veranderingstempo of de competitieve positie van bedrijven en landen, zijn enkele bijkomende kanttekeningen voor correcte interpretatie op hun plaats.

De term ‘octrooimotivering’ verwijst naar de verschillende doeleinden die kunnen leiden tot de beslissing om al dan niet een octrooi aan te vragen. De economische literatuur heeft veel belang gehecht aan het strategische octrooigedrag van bedrijven. Verschillende empirische studies hebben aangetoond dat een actieve betrokkenheid bij innovatie niet noodzakelijk vertaald wordt in octrooiaanvragen. Daarenboven is aangetoond dat bedrijven die octrooien aanvragen dit niet doen voor al hun uitvindingen of technologische ontwikkelingen. Andere mechanismen zoals geheimhouding, snelle productlancering of productcomplexiteit kunnen substituten zijn voor octrooien bij nieuwe ontwikkelingen.

Dergelijke mogelijks strategische overwegingen hebben belangrijke implicaties voor de interpretatie van octrooistatistieken als een maat voor de innovativiteit van bedrijven en landen. De volgende opmerkingen moeten daarbij in het achterhoofd gehouden worden:

  • Niet alle uitvindingen worden gecommercialiseerd en gebruikt, dus ze leiden niet allemaal noodzakelijkerwijze tot innovatie.
  • Niet alle uitvindingen zijn octrooieerbaar. En de uitvindingen die dat wel zijn, worden in de praktijk niet altijd geoctrooieerd.
  • Bedrijven octrooieren mogelijks voor andere doeleinden dan voor de commerciële exploitatie van de onderliggende uitvinding.
Terug